Võng Ngô Đồng Cù Lao Chàm

Giới thiệu về nghề đan võng bằng cây Ngô Đồng Cù Lao Chàm

Nghề đan võng bằng cây Ngô Đồng đã có hàng trăm năm ở xã đảo Tân Hiệp, Cù Lao Chàm. Nghề đan võng Ngô Đồng được xem như một nghề thủ công đặc trưng, biểu hiện cho nét sống văn hóa độc đáo cửa người dân vùng xã đảo Cù Lao Chàm.

Nét độc đáo của võng Ngô Đồng Cù Lao Chàm

Theo những người già trên đảo Cù Lao Chàm, võng ngô đồng không phải là thứ võng thông thường, nó độc đáo ở chỗ được làm từ sợi của thân cây ngô đồng (một loài cây chỉ mọc ở trên những mỏm núi cao, hay vách đá cheo leo). Mặc cho nắng, gió, bão biển…, rễ cây vẫn bám chặt vào đá, thân cây luôn dẻo dai, vươn thẳng mình như thách thức với sự khắc nghiệt của đại dương. Xa xưa, những cư dân đầu tiên của đảo đã phát hiện ra đặc tính ưu việt này của thân cây ngô đồng, nên đã sử dụng để đan gùi, đan võng, làm dây thừng... Người dân Cù Lao Chàm thường bảo, nằm trên võng Ngô Đồng có cảm giác “hòa thuận” với thiên nhiên, vào mùa hè mát mẻ, mùa đông thì ấm áp. Khác với các loại võng khác, võng Ngô Đồng cực bền và khi nằm cảm giác rất dễ chịu

Tạo ra sản phẩm võng Ngô Đồng rất công phu

Theo những vị cao niên trên đảo Cù Lao Chàm, sở dĩ võng có tên là võng Ngô Đồng vì được làm từ sợi của thân cây Ngô Đồng. Theo ông Mai Văn Luận (trú tại thôn Cấm, Cù Lao Chàm), công đoạn tìm kiếm nguyên liệu Ngô Đồng rất khó khăn. Làm công việc này chủ yếu là thanh niên, trai tráng trong làng, có sức khỏe và kinh nghiệm băng rừng, vượt núi. Từ tờ mờ sáng, các thanh niên trai tráng đã hối hả mang theo nước uống và thức ăn đi sâu vào rừng, tìm chặt những cây Ngô Đồng để mang về nhà. Sau đó, dùng búa dập nát theo thớ của thân cây, tước vỏ rồi đem ngâm nước khoảng 1 tuần, sau đó mới vớt lên.

“Phải tước lớp vỏ mục cứng lấy lớp xơ màu trắng đục, đem giặt sạch bằng nước suối, mang ra phơi nắng cho thật khô đến khi chuyển thành màu trắng. Khi ấy chỉ còn lại xơ của vỏ cây, xơ này sau khi rửa sạch và phơi khô sẽ cứng, chắc và bóng như cước vậy. Đến lúc đó mới bắt đầu đan võng” - Ông Luận cho hay.

Bà Rài cho biết: “Để đan được chiếc võng Ngô Đồng cần khoảng 2 tháng, bán 2,5 triệu đồng/ chiếc, đa phần người mua là khách du lịch tứ phương”. Không giống những loại võng khác, võng Ngô Đồng được đan theo kỹ thuật riêng từ chính bàn tay cần mẫn của người dân Cù Lao Chàm. Từ những sợi xơ vỏ cây, người đan dùng tay xe chúng lại thành những sợi dài, rồi khéo léo, cần mẫn bện chúng thành chiếc võng chắc chắn, đẹp mắt. Khi đan, người thợ cẩn trọng từng công đoạn, phải đan cho chặt và không được phép đan lỗi vì nếu lỗi thì sẽ không tháo để sửa lại được. 

Nghề đan võng Ngô Đồng có nhiều trăn trở

Chiếc võng Ngô Đồng được xem như một hình ảnh đặc trưng của người dân nơi đây. Trải qua những thăng trầm của cuộc sống, nét văn hóa truyền thống này đang dần mai mọt dần. Nghề đan võng bằng cây Ngô Đồng đã từng có thời thịnh hành ngang với nghề đi biển của người dân xã đảo, nhưng giờ đây, nghề đan võng bằng cây Ngô Đồng độc đáo này chỉ còn lay lắt trong đôi tay của một số cụ bà trên xã đảo Tân Hiệp này. Bắt đầu làm nghề đan võng ngô đồng khi vừa 15 tuổi, đến nay cụ bà Mai Thị Rài ở thôn Cấm là một trong những nghệ nhân có thâm niên cao tuổi nhất trên đảo Cù Lao Chàm trăn trở: “Tính ngày công thì thu nhập từ nghề đan võng Ngô Đồng, thấp hơn nhiều so với việc đánh bắt trên biển nên rất nhiều người dân từ chối việc lấy nghề đan võng để mưu sinh. Tôi muốn truyền nghề của cha ông cho con cháu nhưng xem ra bọn trẻ bây giờ không mặn mà mấy”.

Phục hưng nghề đan võng bằng cây Ngô Đồng

Để tránh nguy cơ mai một nghề đan võng Ngô Đồng, người dân và chính quyền thành phố Hội An đang cố gắng vực dậy bằng con đường du lịch.

Mới đây, thành phố Hội An đã cho khai trương sản phẩm du lịch “Đêm Cù Lao” (vào thứ 7 hàng tuần) để giữ chân du khách qua đêm trên đảo. Trong đó, có trình diễn các sản phẩm làng nghề truyền thống như đan, vá lưới, đan võng Ngô Đồng… Đây là hướng đi nhằm kích cầu du lịch, tăng thu nhập cho người dân, đồng thời giữ được nghề truyền thống lâu đời trên đảo.